Czym jest dysonans poznawczy?

Teoria dysonansu poznawczego autorstwa Leona Festingera to jedna z najważniejszych teorii naukowych we współczesnej psychologii społecznej. Przez szereg lat rozwijana była przez takich znamienitych psychologów jak: Andrzej Malewski, Jack Brehm, Elliot Aronson czy Merrill Carsmaith.

Jak przeczytać można we wczesnych pracach Festingera pomysł teorii "dysonansu poznawczego" zrodził się po tym, jak psycholog dowiedział się o trzęsieniu ziemi w Indiach w 1934 roku i zanalizował zachowania dwóch grup ludzi, które odczuły skutki tego kataklizmu. Wśród osób, które podczas trzęsienia znajdowały się w pobliżu jego epicentrum, zaraz po ustaniu wstrząsów rozprzestrzeniła się plotka, iż w drodze jest już pomoc humanitarna. Wśród osób, które znajdowały się z dala od epicentrum wstrząsów, ale które owe wstrząsy odczuły, powszechne było z kolei mniemanie, iż w niedługim czasie nastąpi powtórka kataklizmu.

Do głównych założeń teorii dysonansu poznawczego zalicza się twierdzenie o pojawieniu się nieprzyjemnego napięcia psychicznego w sytuacji, gdy konkretna osoba otrzyma sprzeczne elementy poznawcze.

Dysonans poznawczy ma przy tym cechy popędu, a jego wpływ na ludzkie zachowanie może być bardzo silny.

Teoria dysonansu poznawczego zakłada również istnienie zjawiska określanego mianem jego redukcji. Do najbardziej wymownych przykładów redukcji dysonansu poznawczego, którego każdy z nas doświadczył na własnej skórze, należy umniejszanie wagi swego nałogu, na przykład przez palaczy lub osoby nadużywające alkoholu.

Według teorii Festingera im większa dysproporcja pomiędzy naszymi wewnętrznymi przekonaniami na dany temat, a tym, co się dowiadujemy, tym więszą czujemy motywację do redukcji naszego dysonansu.